Romeinse resten in Noviomagus
Nijmegen is de oudste stad van Nederland. In Romeinse tijden was het een druk handelscentrum. Er waren minstens twee tempels, een badhuis en een amfitheater met plek voor minstens 10.000 toeschouwers. Ook de naam ‘Nijmegen’ is een overblijfsel van de Romeinen. ‘Noviomagus’ heette de stad zo’n 2.000 jaar geleden, wat ‘nieuwe markt’ betekent. Via Novomagus, Neomagus, Noviomagi, Numaga en Nieumeghen is dat door de eeuwen heen uiteindelijk Nijmegen geworden. Op deze plekken in de stad ervaar je de Romeinse geschiedenis nu nog altijd!
Het gezicht van Nijmegen
Op het stadseiland Veur-Lent staat een enorm beeld van een Romeins masker, gemaakt door kunstenaar Andreas Hetfeld. Door de ogen van het masker werp je een Romeinse blik op Nijmegen (Noviomagus). Romeinse soldaten zouden deze maskers gedragen hebben tijdens (spel)gevechten, parades, ceremonies en toernooien. Het origineel van dit gevechtsmasker vind je in het Valkhof Museum.
Romeinse muur
‘Hoe was het toen in de stad van vandaag’, lees je op de van Steenstraat 26-28 naast het Besiendershuis. De tekst van professor Jules Bogaers, Nijmeegs hoogleraar provinciaal-Romeinse Archeologie verwijst naar het Romeins verleden van Nijmegen. Rechts naast dit citaat zie je de doorsnede van een laat-Romeinse muur. In de tweede eeuw moest die muur de handelsnederzetting aan de Waalkade beschermen. Een ander deel van de muur is in de jaren tachtig gevonden op de plek waar nu het Holland Casino staat.
Steenstraat 26-28, naast het Besiendershuis
De Bastei
Dat de Waalkade in Romeinse tijden ook al een levendige plek was, werd wederom bewezen toen de bouwwerkzaamheden starten voor De Bastei. Bij de aanleg van dit centrum voor natuur en cultuurhistorie kwam de ene na de andere archeologische vondst tevoorschijn. Dit is allemaal prachtig in de museumarchitectuur verwerkt, dus een bezoek aan het in 2018 geopende museum start met een tijdreis door duizenden jaren Nijmeegse geschiedenis.
Je loopt langs een Romeinse fundering uit de tweede eeuw, vermoedelijk onderdeel van een havengebouw, en passeert een tufstenen muur uit de derde of vierde eeuw. Het is goed zichtbaar hoe de Romeinse resten hergebruikt worden voor latere bouwwerken. Zo kreeg een Romeinse muur in de veertiende eeuw een nieuwe functie in de kelder van een stadskasteel. Heel interessant om van dichtbij te bewonderen!
Romeinse muur en vloerverwarming
Je moet er even naar op zoek, maar aan de achterkant van het Holland Casino aan de Waalkade zie je in een vitrine een deel van de Romeinse muur die hier 2000 jaar geleden stond. Het gaat hier om dezelfde muur die ook te zien is naast het Besiendershuis. Het gehele deel dat hier is gevonden was tachtig meter lang en 1,4 meter dik. Op sommige plekken had de muur zelfs nog een hoogte van 2 meter! Een stuk muur is nu nog zichtbaar en via een spiegel bekijk je ook de achterkant van de fundering.
Aan de voorkant van het casino zit eenzelfde vitrine. Daar zie je de vloerverwarming van een Romeins huis dat hier heeft gestaan. Het was de woning van een rijke familie, want alleen de duurste en meest luxe woningen hadden zo’n verwarmingssysteem. Het werkte als volgt: in een ondiepe kelder stonden zuiltjes waarop de vloer rust. Vanuit een stookruimte naast de verwarmde kamer werd er hete lucht in de kelder geblazen. Zo werd de vloer verwarmd. Door holle buizen in de muren werden ook de wanden verwarmd.
Voor- en achter het Holland Casino, Groene Balkon 1, Nijmegen
Valkhof Museum - Unieke Romeinse bodemvondsten
Valkhof Museum wordt tot en met 2025 verbouwd, het grootste deel van de collectie is daarom niet te zien. Je vindt Valkhof Museum tijdelijk op een kleinere locatie met wisselende tentoonstellingen aan het Keizer Karelplein 33.
In Valkhof Museum vind je een aantal van de grootste Romeinse schatten die door de jaren heen zijn opgegraven in Nederland. Vier eeuwen lang was Nijmegen de grootste en belangrijkste vestigingsplaats van de Romeinen in ons land. De vele opgravingen van voorwerpen uit die tijd laten zien hoe militairen en burgers hier toen leefden. Hoogtepunten zijn de kalkstenen godenpijler uit het begin van de jaartelling, de Romeinse gevechtshelm uit de eerste eeuw en versierde gebruiksvoorwerpen uit Romeinse graven van de eerste tot de vierde eeuw. Enkele unieke objecten van buiten Nijmegen zijn het bronzen hoofd van keizer Trajanus uit Xanten, een zilveren drinkbeker en een bronzen schildknop.
Museum Kam - een verborgen parel in de stad
De rijke staalfabrikant Gerard Marius Kam verzamelde in de 19e en 20e eeuw zoveel bodemvondsten, dat hij besloot er een speciaal museum voor te bouwen: Museum Kam. Zelfs de architectuur van het gebouw is gebaseerd op de Romeinen. De twee grote hoektorens verwijzen naar Romeinse poortgebouwen en er zijn medaillons met afbeeldingen van keizer Nero en Vespasianus. Net als bij een Romeinse villa heeft ook het museum een centrale hal van waaruit je alle andere kamers bereikt.
In de monumentale centrale hal en de ruimtes eromheen kun je Kams collectie van Romeins aardewerk, metalen vaatwerk en glaswerk bekijken. Daarnaast is er een presentatie van stukken uit de collectie van het Archeologisch Depot Gelderland, vanaf de Steentijd tot de Nieuwe tijd. Op de galerij vind je een verzameling Romeinse graven uit Nijmegen.
Tegenwoordig doet het gebouw dienst als onderzoekscentrum. Elke zondag zijn er rondleidingen voor publiek. Museum Kam is onderdeel van Valkhof Museum. Voor meer informatie zie: www.valkhofmuseum.nl/museumkam.
Loden Lady
Kijk in de Burchtstraat, een winkelstraat in het centrum van Nijmegen, eens omlaag ter hoogte van de C&A. Daar zie je een metalen plaat in het wegdek liggen. Er staat een skelet op afgebeeld van een vrouw uit de vierde eeuw. Zij is precies op deze plek begraven in een loden grafkist, vandaar dat ze de bijnaam ‘loden lady’ kreeg.
Het was een dame van stand. In haar kist lagen namelijk dure grafgiften als glazen flesjes met geparfumeerde olie en make-up uit de Romeinse tijd. Als je benieuwd bent naar de vondsten kun je de straat uitlopen naar het Valkhof Museum. Na de heropening van het museum kun je ze daar in het echt te aanschouwen. In 2024 en 2025 is de Loden Lady ook tijdelijk te zien op de pop-up locatie van het museum aan het Keizer Karelplein 33.
Routes langs historie
-
Van bron tot kraan
Van bron tot kraan
(7.0 km)
De geschiedenis van het Romeinse aquaduct van Berg en Dal gaat terug tot de Bataafse Opstand in het jaar...
-
Via Romana
Via Romana
(249.0 km)
De langeafstandsfietsroute Via Romana leidt door het afwisselende landschap tussen Nijmegen en Xanten...
Romeinse locaties in het Rijk van Nijmegen:
-
Rindern
Rindern
BezienswaardigheidKleve
De naam Rindern ("Arenacum"), tegenwoordig een wijk van de stad Kleef, herinnert aan een vroeg-Romeinse...
-
Romeinse villa Plasmolen
Romeinse villa Plasmolen
BezienswaardigheidPlasmolen
Vlakbij Plasmolen zijn de resten gevonden van een Romeinse villa. Deze is met zijn breedte van 84 meter...
-
Kleef
Kleef
BezienswaardigheidKleef
De oude hertogelijke stad Kleef trekt bezoekers met zijn imposante Schwanenburg midden in het levendige...
-
Romeinse wachttoren fort De Spees
Romeinse wachttoren fort De Spees
BezienswaardigheidOpheusden
Op fort De Spees staat een replica van een Romeinse wachttoren. Het fort zelf is een monument in het...
-
Romeinse Wachttoren
Romeinse Wachttoren
BezienswaardigheidMalden
Middenin het Heumensoord zijn de resten gevonden van een Romeinse wachtpost uit de 3e eeuw. De post vervulde...
-
Museumpark Orientalis
Museumpark Orientalis
MuseumHEILIG LANDSTICHTING
Naar ontwerp van Jan Stuyt en Piet Gerrits werden in de jaren 1911-1940 talrijke gebouwen en interieurs...
-
Tempel | Kerk Museum Elst
Tempel | Kerk Museum Elst
MuseumELST GLD
Wat Elst tot een unicum in Nederland maakt, bevindt zich onder de kerkvloer van de Grote Kerk. Hier kan...
-
Het Aquaduct in Berg en Dal
Het Aquaduct in Berg en Dal
BezienswaardigheidBERG EN DAL
Berg en Dal ligt in een wondermooie omgeving met on-Nederlandse hoogteverschillen. De Romeinen hebben...
-
De Bastei
De Bastei
BezoekerscentrumNIJMEGEN
De Bastei vertelt het verhaal van de rivier. Duik het museum in en ga op reis door verleden, heden en...